İş hayatında hızlı bir değişim yaşanırken şirketleri ve çalışanları bu değişimden pozitif bir şekilde çıkaracak liderlere ihtiyaç duyuluyor. Çalışmalar gösteriyor ki son beş yılda öncelik kazanan liderlik davranışları; değişim yönetimi (%27,9), çalışanlara önderlik etme (%24,5) ve ilişki kurup sürdürmektir (%21) (Acar Bal-taş, Türk Kültüründe Yönetmek). Bunları yapabilmek için liderlerin sahip olması gereken en önemli beceriler duygusal zeka, iletişim, etkin dinleme ve empatidir. Bu yazıda farklı becerileri kapsayan liderlik çeşitleri ile ilgili bilgi bulacaksınız.

Liderlik değişim katalizatörlüğüdür. İyi bir lider, değişimi doğru tahmin edip doğru zamanda insan, bilgi gibi doğru kaynaklan kullanarak uygun sistemler geliştirir. Jack Welch’in söylediği gibi kurum içindeki değişimin hızı, kurum dışındaki değişimden yavaşsa son yakın demektir. Bunun için lider, proaktif davranarak kurum dışındaki değişimi iyi değerlendirmek ve kurum içinde de proaktif olarak bu değişimi yönetmelidir. Değişim insanlarda önemli ölçüde stres yaratan bir durum olduğundan liderin ekibini bu anlamda iyi gözlemleyerek, onlara bu süreçte destek olması gerekir.

Eski liderlik anlamında daha çok söylemek, anlatmak, yönetmek ve kontrol etmek varken günümüzde daha çok soru sormak, ilham vermek ve örnek olmak ön plana çıkıyor.

Bir liderin, başarılı olması için ise vizyon yaratması ve çalışanları motive etmesi oldukça önemli. Liderin önemli bir vasfı olan çalışanları etkilemenin veya ilham vermenin de takım başarısında hayati rolü var şüphesiz.

Büyük bir organizasyon yönetiminin her aşamasında daha ileri adımlar attıkça, duygusal zekanın başarıya olan katkısı da artar. Unutulmamalıdır ki organizasyonun en üst kademelerinde yönetici başarısının yüzde 80’i, söz konusu yöneticinin duygusal yetkinlikleriyle harekete geçer. Tıpkı Peter Drucker‘ın söylediği gibi “Bir lider olarak öncelikli ve ilk işiniz, kendi enerjinize hükmetmek ve ardından, çevrenizdekilerin enerjisini düzenlemeye yardım etmektir.”

Bir organizasyonda lideri başarıya ulaştırmada önemli bir kavram olan duygusal zeka, öncelikle liderin kendisi için kişisel farkındalığa, takımı için de toplumsal/sosyal farkındalığa gereksinim duyar. Duygusal zekanın eyleme dönüştüğü noktada ise liderin öncelikle kişisel yönetime, ardından takımını etkileyecek sosyal becerilere sahip olması şart.

Liderlik Çeşitleri Nelerdir?

Etkin takım yönetimi için 6 tarz liderlik çeşidi bulunuyor. Bu liderlik çeşitleri zamana, yere, koşullara, iklime, anlık ihtiyaçlara, çalışan profiline göre durumsal olarak kullanmak gerekiyor. Söz konusu 6 liderlik tarzının her birinin çok güçlü olduğu ve eksik kaldığı alanlar var. Uygun koşula göre her birinden faydalanmak gerektiğine inandığım liderlik tarzlarının her biri, performansı farklı şekilde etkiliyor.

İlk liderlik tarzını ele alalım: Otoriter liderlik tarzı, “Benimle gel” diyerek insanları bir vizyona doğru seferber eder. Bu tarzda bir lider coşkuya, net görmeye, bağlılığa sahipken başarı için standartları ve yenilikçilik için özgürlüğü vardır. Öte yandan otoriter lider, kimi zaman baskıcı olabilir ve deneyimli ekip üyeleri ile temas kuramayabilir.

Katılım liderlik tarzı ise “Önce insan” diyerek duygusal bağlılık ve uyum yaratmayı hedefler. Katılımcı liderin güçlü özelliklerini güven, esneklik, operasyon için özgürlük, motive etmede ve aidiyet duygusu yaratmada başarı, başarıyı tanıma ve olumlu geri bildirim sunma olarak belirtmek mümkün. Bununla birlikte katılım, lider düşük performansı düzeltmede başarısız olabilir; ekibini çok fazla bağımsız bırakabilir ve sıradanlığı hoşgörebilir.

Demokratik liderlik ise ekibine ne düşündüğünü sorarak katılım yoluyla fikir birliği yaratmada öncü bir liderlik tarzı olarak karşımıza çıkar. Demokratik lider fikri ve kabulünü yaratır; çalışanlarının güvenini, saygısını ve bağlılığını kazanır; onlara esneklik, yüksek moral ve gerçekçi hedefler kazandırır. Demokratik liderin olumsuz yönleri ise kendini; sonu gelmeyen toplantılarda, gecikmiş kararlarda, karışıklıkta ve liderlik eksikliğinde gösterir.

Koçluk tarzında bir liderlik, ekibe “Dene bunu” diyerek ekibi gelecek için geliştirmeyi amaçlar. Bu tarz bir lider, ekibinin güçlü ve zayıf yönlerini geliştirmede, gelişme hedefleri koymada, öğretim ve geri bildirimde, deklere etmekte, zorlu görevlerin üstesiden gelmekte ve sürekli diyalog kurmakta başarılıdır. Koçluk tarzı liderin eksik kaldığı en önemli alan ise öğrenmeye kapalı oluşudur.

Zorlayıcı liderlik tarzı “Ne dersem onu yap” mottosuyla hareket ederek, ekibin hemen uyum sağlamasını hedefler. Büyük değişiklik durumlarına hızla ayak uydurabilen zorlayıcı lider, ayrıca gerçek acil durumlarla ve kötü performansla da başa çıkabilir. Öte yandan bu tarz bir lider esneksiz, fikir öldürücü, saygısız, mülkiyet ve duyarlılık yönünden eksik olabilir; ekibinin sorumluluklarını azaltıcı etkide bulunabilir.

Liderlik çeşitleri için son liderlik tarzı olan yön belirleyici tarz ise ekibini yönlendirerek “Benim yaptığım gibi yap, şimdi” der. Mükemmellik ve öz yönetim bekleyen yön belirleyici lider, ekibiyle yüksek performans standartları yakalayabilir; çalışkan ve bağımsız yüksek performanslar için daha iyi zamanda daha hızlı ve daha iyi bir ekip yaratabilir; her dalın planlananın ilerisinde performans gösterebilir. Bununla birlikte yön belirleyici lider ekip için bunaltıcı da olabilir. Belirsiz kuralların hakim olduğu bu tarzda ekibin morali düşük, lidere olan güveni ve esnekliği eksik kalabilir. Bu tarzda ayrıca zayıf geri bildirim ihtimalini de göz önüne almak gerekir.

Elbette ki bu liderlik çeşitleri sizin özelliklerinize uygun olmayabilir. En önemlisi ise güvenilir ve içten olabilmektir…